انواع سرمها

سرمها بر اساس ماده ی تشکیل دهنده به انواع زیر تقسیم می گردند:

1-سرم نمکی :که شامل سرمهای زیر می باشد

الف ) نرمال سالین یا نمکی ساده (N.S ) : 09/0% صورتی رنگ، 45/0% یاسی رنگ هاف سالین –

سدیم کلراید

2 - رینگر زرد رنگ

3 - رینگر لاکتات

4 - سرم قندی یا دکستروز : شامل انواع 5%آبی رنگ -10% قهوه ای رنگ- 20% -50% می باشد

5 - سرم قندی – نمکی  : این سرم به دو نوع زیر تقسیم می شود

الف ) 3/2 – 3/1 که شامل 3/1 نمک و 3/2 قند می باشد ( دکستروز 33،3 % و سدیم کلراید9%) قرمز

رنگ

ب )دکستروز سالین که نوع غلیظ تر سرمهای قندی – نمکی می باشد ( دکستروز 5% - سدیم کلراید

 9%) سبز رنگ

6 - محلولهای جایگزین پلاسما : که به انواع زیر تقسیم می شود

الف ) دکستران        ب ) دکستران 70         ج ) هماکسل        د ) مانیتول

 

کاربرد سرمها :

1 – سرم نمکی : این سرم به دو شکل قابل تزریق و غیر قابل تزریق تقسیم می شود

الف ) قابل تزریق :

# جبران کمبود مایعات بدن مانند اسهال – استفراغ – خونریزی ها

# بالا بردن فشار خون در افرادی که سابقه فشار خون ندارند و بنا به دلیلی مثل گرسنگی یا شنیدن

خبری ناگوار دچار افت فشار خون شده اند

# انما یا تنقیه ( تخلیه محتویات داخل روده بیمار قبل از اعمال جراحی)

# شستشوی زخم ها در زمان تعویض پانسمان

ب ) غیر قابل تزریق : شستن ماشین دیالیز  _ شستن ماشین ساکشن

2 – سرم رینگر : رینگر همان سرم نمکی است که به آن یکسری املاح اضافه شده است املاح موجود در

این سرم : سدیم ، کلر، پتاسیم و کلسیم می باشد

در جبران کاهش مایعات – درمان کاهش پتاسیم بدن مثل زمانی که فرد داروی ادرار آور مثل لازیکس را

طولانی مدت مصرف می کند نیز کاربرد دارد

3 سرم رینگر لاکتات : از نظر شیمیایی مانند پلاسمای خون می ماند . وقتی بدن با کاهش مایعات

مواجه می شود این سرم بر تمامی سرمها ارجحیت دارد در سوختگی ها ، جراحی های بزرگ کاربرد

دارد

4 – سرم قندی 5% :

الف) تامین انرژی بیماران ناشتا                         ب) کمک به تسکین درد پس از اعمال جرا حی   

ج) کمک به کاهش تب                                     د) ایجاد ادرار و کمک به دفع سموم بویژه در مسمومین

5 – سرم قندی 10% :

الف) کمک به کاهش تب های بسیار بالا   

ب) درمان افت قند خون شدید 

ج) ایجاد ادرار و کمک به دفع سموم 

د)کمک به ایجاد ادرار بخصوص در بیماران کلیوی     

هـ ) کمک به ترمیم زخم مثل سوختگی ها

6 – سرم قندی- نمکی : جبران کمبود مایعات ، املاح و انرژی بدن

7- سرم هماکسل : از استخوان گاو نر در ساخت آن استفاده می گردد باید در یخچال نگهداری شود در

درمان شوکهای ناشی از سوختگی ، خونریزی ، اسهال و استفراغ های شدید مورد مصرف می باشد

8- سرم مانیتول : در افرادی که به دلایلی مثل فشار خون ، سوختگی، بیماری قلبی ، اختلالات کلیوی

دچار عدم تعادل مایعات بدن شده اند کار برد دارد.

سرم مانیتول

مانیتول جزو دیورتیک ها می باشد . مانیتول از نظر ترکیبات دارای 6 کربن در زنجیره خود می باشد که از ترکیب قند مانوز با الکل اشباع گردیده و فاقد ارزش غذایی می باشد. به همین جهت پس از انفوزیون ٬ 90% آن بدون تغییر از ادرار دفع شده و 10% بقیه وارد سلول شده و متابولیزه می گردد . محلول مانیتول پس از تزریق به علت داشتن اسمولاریته بالا بر اساس قانون اسمز مقداری از آب داخل سلول را به خارج سلول انتقال می دهد تا غلظت اسمزی در دو طرف داخل و خارج سلول یکنواخت گردد. بعد از این فرایند بر دیورز بیماران افزوده میشود و شروع اثر آن یک تا 2 ساعت پس از تزریق است . فشار مایع مغزی نخاعی و همچنین فشار داخل چشم 15 دقیقه پس از شروع انفوزیون کاهش می یابد.

• موارد مصرف :

o کاهش فشار داخل جمجمه: در مواردی مثل تومورهای فضاگیر ٬ ضربه های مغزی٬ عفونتهای مغزی و هیپوکسی سلولهای مغز در اثر شوک و مسمومیت با گاز co2 ( که منجر به ادم مغزی می شود ) .

o کاهش فشار داخلی چشم در اختلالاتی مانند گلوکوم . همچنین قبل از اعمال جراحی روی چشم جهت کاهش موقت فشار داخلی چشم به منظور تسهیل اعمال جراحی و کاهش خطرات جراحی استفاده می شود.

o تشدید دیورز : از این خاصیت به منظور جلوگیری از رسوب هموگلوبین در لوله های ادراری و افزایش دفع هموگلوبین در بسیاری از اختلالات همولیتیک استفاده می شود.

o در بیمارانی که بدنبال شوک دچار کاهش موقتی جریان ادرار میگردند جهت تشدید دیورز به منظور جلوگیری از آسیب کلیوی

• موارد منع مصرف:

· در هماتوم داخل جمجمه ( باعث آسیب در هومئوستازیز سلولهای مغزی شده و باعث عود خونریزی می شود )

· در نارسایی قلبی

· در بیماران دچار شوک هیپوولمیک (مثل خونریزی )

· در نارسایی کلیوی پیشرفته

· در اختلال آب و الکترولیت ( مثل گاستروانتریت )

· در احتقان ریوی

· در هیپرکالمی و هیپوناترمی با احتیاط مصرف شود

• عوارض جانبی:

سردرد و سرگیجه٬ افزایش دفع ادرار ٬ تهوع و اسستفراغ٬ کاهش فشار خون ٬ تب و تاکی کاردی ٬ خشکی غیر عادی دهان یا تشنگی شدید

• نکات ویژه :

- قبل از تزریق٬ مانیتول را از نظر داشتن بلور چک کنید و در صورت داشتن بلور باید در داخل آب گرم با دمای 50 درجه به مدت نیم ساعت گرم شود .

-مانیتول در تمام بیماران به استثنای بیماران قلبی سریع تزریق می گردد( 30 تا 60 دقیقه).

- کنترل دفع ادراری بیماران پس از انفوزیون مانیتول بسیار با اهمیت است. در صورت عدم ترشح ادرار حداقل به میزان 50 تا 300 سی سی در ساعت ٬ تزریق دوز بعدی مانیتول ممنوع است.

- تزریق مانیتول و ترانسفوزیون خون با یک ست مشترک ممنوع است.

یادآوری :

• از انفوزیون سرم های نمکی در حین جراحی یا پس از آن مخصوصا در دامهای کوچک خودداری نمایید. بهترین محلول در حین جراحی٬ رینگر است.

• از انفوزیون سرم های قندی هیپرتونیک در درمان دهیدراسیون و اختلالات الکترولیکی ( گاستروانتریت ) خودداری نمایید.

• در اضافه کردن داروها بداخل سرم نهایت دقت را داشته باشید. مخصوصا سرم رینگر بعلت دارا بودن کلسیم با بسیاری داروها رسوب می دهد

 ( از جمله فلونکسین ٬ سولفات منیزیم ٬ بیکربنات سدیم٬ اکسی تتراسایکلین ).

سرم رینگر

اگر چه با انفوزیون محلولهای قندی- نمکی و نرمال سالین مقداری از نیازهای تغذیه ای والکترولیتی بیماران تامین می گردد. اما با تزریق این گونه محلول ها با تشدید دیورز به علت دفع پتاسیم از طریق ادرار٬ بیماران در خطر تهدید هیپو کالمی قرار می گیرند. اما سرم رینگر علاوه بر دارا بودن NaCl به مقدار مشابه حاوی مقداری K+ و ca++با غلظت ایزوتونیک می باشد . در واقع رینگر٬ نرمال سالینی است که مقداری پتاسیم وکلسیم به آن اضافه شده است. بدن نمی تواند پتاسیم موجود در این محلول را دفع کند و ممکن است پتاسیم تا حد خطر ناکی در بدن تجمع یابد مگر آنکه کلیه فعال باشد.

موارد مصرف:

○ در جایگزینی الکترولیتهای از دست رفته در مواردی که از دست دادن یون کلر بیشتر از یون سدیم باشد مثل گاستروانتریت

○ در تغذیه پارنترال کوتاه مدت

○ در درمان دهیدراسیون ناشی از اسیدوز

○ درحین عمل جراحی در صورت نبودن لاکتات رینگر ٬ محلول مناسبتری نسبت به سایر محلولها است

○ در شوک هیپو ولمیک بر سایر محلولهای قندی نمکی ارجحیت دارد

○ به همراه سایر محلولها در سرم تراپی به منظور جلوگیری از هیپو کالمی مدرهای تزریقی مثل لازیکس(فوروزماید) و سایر محلول های دیورتیک مثل مانیتول

·         موارد منع مصرف:

· نارسایی کلیه

·         موارد احتیاط:

نارسایی احتقانی قلب٬ بی کفایتی گردش خون ٬ کمبود پروترومبین خون٬ ادم ریوی

·         تداخلات دارویی:

کورتیکوستروئیدها موجب افزایش خطر هیپرناترمی میشوند. مدرهای حبس کننده پتاسیم و جانشینهای پتاسیم سبب افزایش خطر هیپرکالمی می شوند .

·         توجهات ویژه :

◘ چون غلظت پتاسیم در رینگر جزئی است سرعت تزریق بستگی به نیاز بیمار دارد البته اضافه کردن پتاسیم هیپرتونیک به رینگر جهت درمان هیپوکالمی بلامانع است.

◘ افزودن بی کربنات سدیم هیپرتونیک بداخل رینگر ممنوع است زیرا با کلسیم موجود در رینگر رسوب کربنات کلسیم را تشکیل می دهد.

◘ در صورت نبودن رینگر باید cc 2 کلرور پتاسیم هیپرتونیک با غلظت 15 گرم در صد معادل 4 میلی اکی والان پتاسیم به همراه cc 10گلوکونات سدیم 10 % بداخل یک لیتر سرم نرمال سالین افزود تا یک لیتر سرم رینگر ساخته شود.

◘ رفع علائم کاهش آب بدن ٬ بهبود فشار خون ٬ بهبود غلظت خون و طبیعی بودن میزان ادرار نشان دهنده تصحیح کاهش آب بدن می باشد.

◘ در صورت وجود اسیدوز ٬ رفع شدن آن با از بین رفتن تنفس شدید مشخص می شود.

◘ پتاسیم موجود در این فراورده ممکن است برای کاهش جبران پتاسیم بین سلولی کافی نباشد.

سرم قندی نمکی

به طور کلی ترکیبات شیمیایی محلول ها در حجم مشخصی از آب حل شده تا شکل فراورده های تزریقی را به خود گرفته است.سرم قندی 5% از حل شدن 50 گرم گلوکز در یک لیتر آب ٬ محلول نرمال سالین از حل شدن 9 گرم نمک طعام در یک لیتر آب حاصل شده است.

محلول دکستروز سالین ( سرم قندی نمکی ) :

این محلول تزریقی از نظر ترکیبات شیمیایی معادل سرم قندی 5% دارای گلوکز٬ همانند نرمال سالین 0.9 % حاوی کلرور سدیم است به عبارتی می توان گفت یک لیتر از محلول دکستروز سالین 5% حاوی ترکیب شیمیایی یک لیتر محلول دکستروز 5% (دارای 50 گرم گلوکز) و یک لیتر نرمال سالین ( 154 میلی اکی والان کلرور سدیم ) می باشد.

·         موارد مصرف:

◘ تامین انرژی٬ آب والکترولیتهای مورد نیاز در تغذیه پارنترال موقتی در بیمارانی که نمی توانند یا نباید تغذیه کنند.

◘ گاستروانتریت: علاوه بر تامین آب والکترولیتهای از دست رفته مقداری از انرژی بیماران در حال استراحت گوارشی تامین می گردد.

◘ مسمومیتها: به علت دارا بودن مواد قندی دیورز بیماران تشدید یافته وکلرور سدیم موجود در آن می تواند کلرور سدیم از دست رفته بیماران در اثر دیورز جبران کند.

◘ نکته: مصرف دکستروز سالین 5% به علت دارا بودن کلرور سدیم می تواند مختصری بر فشار خون بیافزاید.

·         موارد عدم مصرف:

· محدودیت تزریق این محلول با نرمال سالین و دکستروز 5% مشترک می باشد. بنابر این مصرف این محلول در بیماران ادماتو٬ تحت درمان با کورتون و دیابت ممنوع میباشد. عوارض حاصل از تزریق محلول دکستروز 5% و نرمال سالین به سراغ بیمار خواهد آمد .

·         نکات لازم درتزریق سرم قندی نمکی:

تمام نکات ذکر شده در مورد محلول نرمال سالین و محلولهای قندی باید رعایت گردد. در صورت نبودن این محلول بهتر است 100 سی سی از گلوکز هیپر تونیک 50% به داخل یک لیتر محلول نرمال سالین ریخت.

سرم های قندی نمکی :

این سرم مثل سایرمحلولهای قندی و نمکی معرف ترکیب شیمیایی خود می باشد. چون حجم این محلول نرمال سالین و حجم آن دکستروز 5% است به همین جهت به سرم معروف است. به طوریکه این محلول دارای 3/3 گرم کلرور سدیم و 3/33 گرم قند می باشد.

·         موارد مصرف :

◘ با انفوزیون این محلول در حین اعمال جراحی٬ بیماران از احتباس سدیم مصون خواهند بود.

◘ در نارسایی کلیوی ٬ کبدی و قلبی٬ با احتیاط استفاده نمایید.

·         نکات لازم در انفوزیون این سرم

تمام نکات لازم در تزریق سرم قندی نمکی رعایت شود. به علت خطر بروز ادم حاد ریه ٬ بیماران مورد بررسی قرار گیرند.

با تشکر از پرستاران حرفه ای